Đó là năm 1989, khi lần đầu tiên và duy nhất Bộ giáo dục tổ chức bầu cử dân chủ hiệu trưởng các trường đại học. Tất cả các anh, chị, bạn, em thế hệ tôi ( 7x, 8x) là con của giáo viên, công nhân viên công tác tại trường và sống ở tập thể khu 1 lúc đó không hề có khái niệm về chuyện người lớn làm và tại sao. Danh sách 3 ứng cử viên được dán trước khu 1, khu 2, có hình, có tiểu sử, trình độ văn hóa, nơi tốt nghiệp tiến sĩ… Bọn con nít thế hệ tôi lúc đó cũng tò mò lại xem, cũng chỉ trỏ nhưng không có khái niệm sẽ chọn ai. Giáo viên, công nhân viên, sinh viên bầu cử, tôi nghe các chú bác, thầy cô, Ba Mẹ ở khu tập thể bàn tán xôn xao lắm, tôi thấy y như bầu cử tổng thống Mỹ thời nay. Rồi người được cả trường bầu chọn với số phiếu cao nhất chính là người lãnh đạo ở mãi trong tim tôi vì đó là người có tâm, có thực tài, ở mọi góc nhìn Đông- Tây, truyền thống Việt Nam đều kính trọng, ngưỡng mộ. Người lãnh đạo đó là bác Trần Phước Đường. Khi biết tin người trúng cử chính là người mình bỏ phiếu, Ba tôi về reo hò, chờ đợi, hy vọng, quan sát. Những Thầy, chú khác xung quanh cũng có tâm trạng tương tự, người vui như Ba tôi, người buồn so. Mới đây, tôi hỏi Ba tôi hồi xưa vì lý do gì mà chọn bác Đường, Ba tôi nói vì bác hiệu trưởng trước “xúi”
Tôi còn nhớ rất rõ sau khi bác Đường làm hiệu trưởng thì 2 bác không trúng cử hiệu trưởng năm đó làm hiệu phó. Nhà bác Đường ở dãy tập thể cũng giống như nhà tôi mà là dãy đối diện. Nhà một bác hiệu phó ở tầng trên.
Chúng tôi biết hết về gia đình, con cái của các bác Hiệu trưởng, Hiệu phó thông qua câu chuyện, nghe lóm từ những người xung quanh hoặc tận mắt tôi chứng kiến. Mẹ tôi và những bà Mẹ khác trong khu tập thể rất trân trọng vợ bác Đường vì khi mọi người khổ, vợ bác cũng rất khổ, có 1 thời khó khăn ( thời bao cấp) vợ bác chặt củi, tắm heo, lo cho chồng, nuôi 4 người con, trong trường không ai là không biết. Mẹ tôi nói vợ bác lớn tuổi hơn nhưng bác không khai nhỏ hơn hay bằng tuổi, không sợ thiên hạ dèm pha như những vị khác. Vì cảm thông cho hoàn cảnh của bác, vợ bác mà các bà Mẹ dạy con gái không qua lại với người đàn ông có vợ vì sẽ phá hạnh phúc của nhà người ta. Ba tôi nói Ba tôi phục bác Đường vì bác không gửi bất cứ đứa con nào đi học nước ngoài như những người khác. Lâu lâu tôi cũng nghe Ba tôi kể con trai bác ấy cũng trách bác ấy với người trong trường như bài hát “ Father and son”. Trong thời gian đó, mọi người trong khu tập thể đều để ý các con bác học ngành gì, không nhờ “bóng” cha, với tình cảm của con cái thì yêu ai gả đó, cưới đó không ép con phải môn đăng hộ đối, đám cưới thì không mời cả trường ( dù lúc đó bác mời chắc người ta cũng đi vì kính mến chứ không phải vì sợ). Sống đến thời buổi này, tôi mới thấy khi người ta quan sát người lãnh đạo, người ta sẽ nhìn ở khía cạnh người đó có tư lợi, vụ lợi, ỷ quyền cậy thế vun vén cho gia đình riêng của mình không. Nếu có thì người ta không phục và không theo.
Là người lãnh đạo ở gần nhân viên, tận mục sở thị cuộc sống xung quanh, lắng nghe quan sát nhân viên mình thì sẽ biết họ cần gì, muốn gì. Tôi nhớ đó là năm mà tôi nhận thấy sự biến đổi rõ rệt trong khu 1 và khu 2, đường xá trong cả 2 khu trước đó có những chỗ lồi, chỗ lõm, bọn con nít thường hay lấy cây vọc nước để nhìn những vệt nước nhiều màu do xăng của xe ô tô trường chạy qua để lại. Khi bác Đường làm hiệu trưởng thì đường xá ở 2 khu được tráng nhựa, sau đó thì còn có bảng chỉ cây số trên giờ ( 5km/h, 15 km/ h) như là ở ngoài đường vậy, có đường đắp cao lên 1 chút để giảm tốc độ, có nơi đổ rác sạch sẽ, thuận tiện chung cho từng dãy nhà, vệ sinh xung quanh đàng hoàng, chỉnh chu, cống nạo vét sạch sẽ, cây cối xanh tươi, mỗi Thầy cô, công nhân viên trong trường tham gia trồng 1 cây bàng trong khu 1, hàng rào trước dãy nhà sole là những hàng bông, tỉa cắt đàng hoàng, chúng tôi hay đu những cây ca cao, lượm trái dương chọi nhau, leo cây trứng cá, chơi đủ trò con trẻ ( cò chẹp, nhảy dây, chơi keo, đoàn tàu, táng u, thả diều, đá banh, cầu lông, bắn bi, đá dế than, dế lửa, đổ dế cơm, nhà chòi, đá cọc và cả leo cây…) con trai chơi trò gì con gái cũng chơi trò đó, trước sân nhà mấy khu tập thể và 2 sân bóng, nhưng mỗi lần gặp người lớn từ xa là chạy trốn, tụt xuống khoanh tay chào và đợi người lớn đi khỏi thì chơi tiếp
Tôi rất hào hứng kể với bạn bè học chung về 1 thời của tôi trong khu 1, ai cũng thích thú và nhớ những câu chuyện đó. Tôi còn nhớ tôi đi học ngoại ngữ ở khu 2 mỗi tối, một ngày nọ tôi nghe Ba tôi hỏi có biết vụ 1 chú say rượu đón con đi học về rồi bị té xe. Thế là sau lần đó bác Đường cho san bằng những chỗ giảm tốc độ đó. Sau này học tiếng Anh, tôi mới biết đó là “learn from mistake”, biết sai thì sửa liền để giảm tai họa về sau. Tôi nhớ hồi tôi mới qua Úc học không lâu ( cuối tháng 1/2009), có vụ 1 người đàn ông đã quăng cô con gái nhỏ từ trên cầu West Gate, Melbourne xuống, người Úc căm phẫn, báo chí đưa tin lên án người đàn ông bất nhân và chính phủ Úc cho sửa ngay thành cầu 2 bên làm cao lên để không ai có thể dừng lại và tái phạm, bắt chước vô thức như người đàn ông kia. Xung quanh những dãy nhà cao cẳng là những cái ao nước, có hàng cây xoài, cây phượng già, ao mương được nạo vét, xung quanh được quét dọn sạch sẽ. Người ta hay nói vị nào trở thành hiệu trưởng trường thì khoa ấy sẽ lên hương, sẽ được xây dựng đẹp. Thời bác Đường là Khoa Khoa học ( bây giờ là khoa Khoa học tự nhiên), phòng lớp chỉ có 2 tầng, vững chắc, phong thủy chuẩn, không gian khoáng đạt, cây cối xanh tươi, liễu rũ mặt hồ sen. Hôm qua tôi mới hỏi 1 lớp tôi dạy gồm sinh viên tất cả các ngành “ khoa nào đẹp nhất”. Các em đều nói “ Khoa khoa học tự nhiên”. Lý do là thiên nhiên đẹp, cây cối xanh mát, phòng học mát mà không cần mở quạt, không có cảm giác ngợp thở, bức bối, phong thủy hài hòa, phòng ốc bố trí hài hòa gần gũi, không ồn ào. Tôi hoàn toàn đồng ý, hồi đó tôi đi học tôi cũng thích khoa này, ở lại dạy tôi nhớ tôi toàn đăng ký gác thi tuyển sinh ở Khoa Khoa học, không hiểu sao tôi lại thích như thế và bây giờ đi Đông đi Tây về, tôi vẫn chỉ thích nhất là Khoa khoa học ( phong cách Việt Nam và xây dựng vững chãi kiên cố như Tây) của trường Đại học Cần Thơ.Thời bác Đường làm hiệu trưởng là những năm tháng Thầy Cô giáo, công nhân viên không phải lo toan về tiền bạc, đồng lương đủ sống và đời sống tinh thần phong phú ( thể dục thể thao, văn nghệ, văn hóa, du lịch), cách ăn mặc chỉnh chu, giao tiếp nhân bản, đầy tình người. Khu 1 có hai sân lớn chung, 1 sân trên ( xóm trên) là sân bóng chuyền, 1 sân ( xóm dưới) là sân bóng rổ, bác Đường cũng cho sơn sửa đàng hoàng, không làm sân nào cho 1 nhóm người nào mà dành cho mọi người. Chiều chiều con nít mọi nhà, người lớn có thể ra chơi thoải mái trên các sân. Lâu lâu chiếu phim ở sân xóm dưới, từ người lớn đến con nít đều xách chiếu, báo đi coi, phim được chọn lọc, không có cảnh làm tình, đánh nhau, chém giết hỗn loạn. Một năm tôi thấy tổ chức thi bóng chuyền trong khu 1 cho người lớn, cầu lông cho trẻ con, bóng đá trong khu 2 hết sức sôi động. Người lớn thi thố thì trẻ con la hét ủng hộ khích lệ động viên, trẻ con thi thì người lớn đứng xung quanh khích lệ tinh thần. Ban giám hiệu lúc đó đề xướng các hoạt động và tham gia cũng hết mình. Trên sân đấu không còn khoảng cách giữa lãnh đạo và nhân viên. Những đứa như bọn tôi thích cô chú, người quen nào thì ủng hộ đội đó vô tư. Mỗi năm ngoài kỳ thi văn nghệ cho sinh viên còn có kỳ biểu diễn văn nghệ dành cho giáo viên, các khoa, phòng ban luyện tập sôi nổi và đi coi khoa khác biểu diễn, đi ủng hộ khoa mình thi rất đông vui. Thầy Cô, nhân viên trong trường thi thố đàn, hát, múa, ngâm thơ, trẻ con thì ngồi xem, chạy ra chạy vào bắt dế, chơi năm mười xung quanh hội trường. Đó là thời gian mà cả bác hiệu trưởng và bác hiệu phó mời được những đoàn văn công văn nghệ nổi tiếng trong nước, những đoàn sinh viên nước ngoài ( Anh, Mỹ, Canada) về giao lưu văn hóa văn nghệ rất sôi nổi. Tôi không chơi được các nhạc cụ như những đoàn văn công trong nước, tôi chưa nghe hiểu được những gì anh chị sinh viên nước ngoài đó nói, hát gì nhưng tôi mơ ước là có ngày tôi sẽ được như họ, có thể đàn hát, được mặc đồ đẹp, hồn nhiên. Người lớn ai ai cũng vào đi xem đúng giờ trước giờ khai mạc, trình diễn, lắng nghe giới thiệu chương trình rồi thưởng thức đến cuối buổi, xem ban giám hiệu lên sân khấu phát biểu cám ơn, tặng hoa, ôm hôn chúc mừng buổi biểu diễn thành công mới về. Lãnh đạo ngồi xem đến cuối buổi thì không nhân viên nào bỏ về nữa chừng. Điều đó cũng tạo nên một nét văn hóa đẹp trong cách cư xử với khách, trước sau như một. Có một lần Ba tôi đố tôi “ Tại sao lên sân khấu thì mặc quần Tây chứ không mặc quần jeans ?”. Rồi Ba tôi giải thích là bác hiệu trưởng nói với mọi người biết quần jeans ở nước ngoài là quần dành cho cao bồi - người chăn bò, ngựa ( cowboy) nên lên sân khấu mặc quần jeans là không tôn trọng người khác. Bây giờ thử để ý, tôi thấy những chú bác thời Ba tôi đi làm, lên lớp, đi họp, đi lễ tiệc không có bộ comple, cà vạt nhưng không bao giờ mặc quần jeans, đặc biệt là lên sân khấu, mà áo sơ mi bỏ trong quần tây. Các cô, các bác và Mẹ tôi trong khu 1 không biết trang điểm, chỉ để da mặt tự nhiên nhưng mịn màng, ăn mặc giản dị chứ không được áo đầm như Tây, không ai nhuộm tóc xanh đỏ tím vàng, khi ra đường là thay đồ chứ không mặc đồ bộ, đồ ngủ. Là thời kỳ mà hội trường Rùa chỉ được sử dụng để biểu diễn văn hóa, văn nghệ và tổ chức cuộc thi đàn Organ của trẻ em, hội họp của trường đại học Cần Thơ và thành phố Cần Thơ. Không hoạt động quảng cáo, kinh doanh nào được phép mượn, thuê. Mỗi hè, gia đình công nhân viên trong trường được đăng ký, thay nhau đi du lịch ( Đà Lạt, Nha Trang, Vũng Tàu, Phan Thiết, Huế, Hà Nội…). Từ những lần đi tham quan đó mà bọn con nít như tôi được biết phong cảnh đất nước mình đẹp, mỗi nơi, mỗi vùng có nét đẹp khác nhau, mỗi nơi nổi tiếng về cái gì, món ăn gì, khác Cần Thơ điểm gì.
Năm tháng trôi qua thời nhiệm kỳ của bác Đường, tôi nhớ đó là thời kỳ nhà tôi không than thở về vật chất, cơm áo gạo tiền và nhà tôi hạnh phúc, Ba tôi có nhiều điều vui để kể, Mẹ tôi ít nhăn nhó tiền bạc, chúng tôi không học tập căng thẳng, được phát huy sở trường của mỗi đứa ( thể thao, ca hát, múa, thể dục nhịp điệu, đánh đàn, đánh trống…) và có một môi trường thiên nhiên thật lý tưởng trong khu 1 đó.
Chúng tôi được lớn lên trong 1 môi trường được phát triển hài hòa về nhân cách, tự nhiên thoải mái về tinh thần đến nỗi giờ ở những phương trời khác nhau, chúng tôi đều vẫn nhớ về 1 thời hồn nhiên, thoải mái, vô tư ấy như nó mới chỉ đâu đây ngày hôm qua. Các Thầy Cô giáo, Ba Mẹ tôi trong khu tập thể không phải lo lắng con hư, chúng tôi không chửi thề ( vì xung quanh người lớn không chửi hoặc không chửi trước mặt con cái ), mỗi ngày Ba Mẹ chúng tôi cứ việc giao chìa khóa rồi đi làm, đứa nào cũng biết nấu cơm, làm những công việc nhà Ba Mẹ đã hướng dẫn 1 cách tự giác. Chúng tôi biết sống trong một môi trường vì người khác, ăn nói nhỏ nhẹ, lễ phép và khi ai có hoạn nạn thì đều giúp nhau. Chúng tôi biết Ba Mẹ mỗi đứa đi dạy hay đi làm, làm việc ở khoa nào, dạy môn gì, làm công nhân viên phục vụ, trồng cây, bảo vệ, tài xế lái xe… trong trường nhưng không bao giờ so sánh nhau, chúng tôi chơi vui với nhau hết sức chân thành. Người lớn đánh giá con nít xung quanh là có ngoan không, học giỏi không chứ không đánh giá là Ba Mẹ làm chức phận gì trong trường. Ba tôi luôn cười vui vẻ nói với mọi người là Ba tôi làm cu li ( sửa điện, nước), Mẹ tôi làm y sĩ ở phòng y tế trong trường, nhưng chưa bao giờ các anh chị, bạn bè trong khu ấy làm tổn thương tôi, tôi cũng không tự ti về nghề của Ba Mẹ mình. Hai chị em tôi luôn được mặc đồ đẹp, tươm tất. Ba Mẹ tôi không tạo cho tôi áp lực là phải học giỏi, cũng không chọn trường điểm gì, đa số đều học gần nhà và nếu học trường chuyên là tự con cái chọn chứ người lớn không ép. Bây giờ tôi nghĩ lại mới thấy, trường học giỏi và trẻ con được phát triển toàn diện nhất không phải là trường điểm, ở trung tâm thành phố, mà là trường có con em của các thầy cô đại học học ở đó. Các anh chị đi trước trong khu tập thể là tấm gương cho đàn em đi sau, ai học giỏi, thi đậu mấy trường đại học đều là tấm gương cho con nít cả trường và ở ngoài trường, cứ thế mà trong đám trẻ con có làn sóng cạnh tranh ngầm, tự chủ tự giác, Ba Mẹ không nhắc cũng tự học.
Không cùng làm việc với nhân viên, đồng nghiệp, quan sát, lắng nghe thì không thể biết họ cần gì, muốn gì. Nơi làm việc, nghiên cứu của bác Đường là 1 phòng ở dãy nhà sole cũng trong khu tập thể đó, bác hiệu phó cũng có 1 nơi làm việc tương tự ở gần đó. Xen kẽ với dãy nhà đó là các chuyên gia nước ngoài đến từ nhiều nước, già có, trẻ có, ai cũng vui vẻ, dễ thương. Chúng tôi có dịp luyện tập tiếng Anh, Pháp với người nước ngoài và kết bạn với con của họ. Tôi thấy người nước ngoài sáng sáng hoặc tối tối chạy bộ vòng quanh khu 1 nên bọn con nít cũng bắt chước theo. Ở phía bên ngoài là phòng nhà khách số 1 cho khách công tác trong nước, phòng tài vụ, khu hiệu bộ của ban giám hiệu, phòng hợp tác quốc tế, phòng công đoàn, dãy nhà khách cho giáo sư, chuyên gia thỉnh giảng. Mọi người làm việc nhịp nhàng, gắn kết, việc ai nấy làm và tin tưởng nhau. Lâu lâu Ba Mẹ tôi có việc liên quan giấy tờ, dẫn tôi đi vào các phòng đó, giới thiệu tôi biết các bác, cô chú, ai cũng đối xử vui vẻ, khen tôi ngoan khi tôi khoanh tay chào và tôi thích môi trường ngăn nắp, qui cũ trong các phòng làm việc đó.
Khi tôi ở lại trường đi dạy, Thầy Cô bộ môn tôi cũng thường hay hoài niệm, nhắc về 1 thời “hoàng kim” khi bác Đường làm hiệu trưởng, là thời lương bổng công minh, làm theo năng lực và công sức, hưởng theo năng lực và thành quả, cơ sở vật chất không được tân tiến như nước ngoài nhưng ai cũng yên tâm giảng dạy, phát triển chuyên môn, quan tâm lẫn nhau. Thầy Cô có 1 câu nói rất tiếu lâm mà thực tế nên tôi nhớ hoài “ Muốn biết đời sống nhân viên thời đó có khá không, đủ ăn không thì mở toilet sẽ biết, thời nào đủ ăn thì toilet nhà đó đầy, thời nào đói thì toilet nhà đó rỗng”. Nói về cái toilet tôi mới nhớ, Ba tôi làm điện nước, đi gắn sửa toilet trong khu hiệu bộ, nhà các bác trong khu 1 đi Tây về và Ba tôi cũng áp dụng cái đó cho nhà tôi. Ba tôi nói toilet không cần bóng loáng, sang trọng nhưng phải giữ gìn sạch sẽ, người ta vào nhà mình, nhìn toilet nhà mình là đã biết văn hóa, cách ăn ở nhà mình. Ba tôi nói đó là bác hiệu trưởng, hiệu phó đã nói với Ba tôi vậy. Sau đó tôi đi đâu, tôi cũng nhìn vô toilet
Tôi qua Úc tôi cũng nhìn toilet của nhà tôi share, trường tôi học, nhà bạn bè tôi, nhà bạn trai tôi, nơi công cộng mà tôi ghé qua đều sạch sẽ, nơi nào có văn hóa, dân trí cao có thể nhìn từ cái toilet sạch sẽ, đàng hoàng. Còn nữa, mỗi lần Ba tôi đi sửa, giúp gì cho nhà bác Đường về nhà là Ba tôi ăn ngon, hào hứng khoe với Mẹ con tôi là Ba tôi được bác ấy, một giáo sư đại học gọi là Thầy. Ba tôi nói bác ấy nói thật tâm, thật lòng chứ không nịnh để Ba tôi làm được việc, bác ấy còn nói với Ba tôi là mỗi người làm tốt trong lĩnh vực của họ đều là người Thầy chứ không phải người có chức danh giáo sư, tiến sĩ mới là người Thầy. Từ tận đáy lòng của mỗi người, tiền bạc không đem lại hạnh phúc, mỗi người sẽ hạnh phúc khi mình được nhìn nhận, tôn trọng, tôi đặt mình vào vị trí của Ba tôi, tôi thấy bác Đường thật là đắc nhân tâm. Ai cũng chỉ cần cơm đủ ăn ngày ba bữa, có việc làm ổn định, được chăm lo về đời sống tinh thần, an toàn, an ninh và cái quý nhất là con người được nhìn nhận, được tôn trọng trong xã hội mình sống dù có làm nghề gì, không làm tổn hại ai, không làm người ta mất mặt trước đám đông,không vi phạm pháp luật.Bác Đường là người có công gầy dựng trung tâm ngoại ngữ của trường Đại học Cần Thơ, đưa bộ giáo trình tiếng Anh Interaction, Mosaic của Mỹ đủ kỹ năng về dạy ở trung tâm ngoại ngữ và chuyên ngành tiếng Anh ở trường, thỉnh mời được giáo sư Mỹ về hướng dẫn cho giáo viên cách dạy và dạy cho cả sinh viên chuyên ngành. Người người, nhà nhà những năm 90s lúc ấy đi học tiếng Anh buổi tối một cách bài bản. Thầy Cô lúc đó ai học bài bản thì đều có thể đi nước ngoài học mà không sợ rào cản ngôn ngữ. Tôi mới phát hiện em nào mà học được bộ giáo trình này thì qua Mỹ học sẽ không thua ai. Đó là 1 giai đoạn mà Ba tôi cứ hay nhắc tôi “ học ngoại ngữ tới đâu rồi ?” và tôi xin tiền đi mua áo quần không cho nhưng xin tiền đi học ngoại ngữ là có bao nhiêu Ba tôi cũng lo đủ. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh cũng học ngành đó, cho đến giờ tôi mới nhận ra, tôi vững các kỹ năng là nhờ tôi được học bài bản từ bộ giáo trình đó từ hồi đại học, rồi từ từ khi tôi tự tin thì tự nhiên tôi sẽ phát huy. Khi còn là sinh viên qua lời kể của 1 người Thầy, tôi luôn ngưỡng mộ một anh, một thế hệ sinh viên được học với giáo sư Mỹ ở đại học Cần Thơ có đủ năng lực và trình độ được tuyển làm ở đại sứ quán Mỹ ở thành phố Hồ Chí Minh. Tôi cũng đã từng mơ ước như thế, muốn khuyến khích học trò như thế, rằng phải biết hy vọng, ước mơ, học tiếng Anh không đơn thuần là học 1 ngoại ngữ mà là học văn hóa, cách ứng xử, biết so sánh để tìm cái hay cái đẹp học hỏi nhưng không quên nét thuần Việt của mình và có thể mơ ước được làm việc cho đại sứ quán, tổng lãnh sự nói tiếng Anh ở Việt Nam.
Bản thân tôi nhớ rõ bác Đường một lần đã gián tiếp cứu mạng sống của tôi. Đó là năm 1996 ( tôi mới vào lớp 11) là nhiệm kỳ 2 của bác Đường, 1 lần Mẹ tôi phát hiện tôi nổi đỏ đầy người, các vết không lặn khi ấn tay vào và đó không phải do dị ứng. Mẹ tôi dẫn tôi đi xét nghiệm máu ở bệnh viện đa khoa Cần Thơ và cả nhà tôi bàng hoàng vì tôi bị xuất huyết giảm tiểu cầu sắp xuất huyết não không biết nguyên nhân và có thể chết nếu không cứu kịp trong ngày. Mẹ tôi khóc tuyệt vọng, các bác, cô chú trong trường và nhà khách khu 1 động viên Ba Mẹ tôi và nói sẽ xin 1 xe cho tôi lên thành phố Hồ Chí Minh cấp cứu và truyền tiểu cầu liền. May mắn cho tôi lúc đó 1 giáo sư thỉnh giảng từ trường đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh vừa dạy xong và đến giờ trở về, giáo sư ấy cũng là Thầy của Mẹ tôi nhưng Thầy trò gặp nhau trong 1 trường hợp hết sức bất đắc dĩ. Giáo sư đó không ăn cơm trưa tại nhà khách nữa mà hối chú tài xế của trường chở tôi đi ngay. Lên trung tâm huyết học và truyền máu quận 5, giáo sư xuống xe dẫn Mẹ con tôi vào gửi ông giám đốc bệnh viện và không quên nói “ Anh ráng giúp cháu, Ba Mẹ cháu làm nhân viên công tác ở trường Đại học Cần Thơ”. Tôi được cứu sống trong gang tấc. Cả nhà tôi luôn thấy số tôi may mắn, các bác cô chú ở phòng khách ở trường đại học Cần Thơ năm xưa đã tiếp 1 tay 1 sức. Nếu lúc ấy bác Đường không điều hành tốt, các khoa ngành không thỉnh giảng những giáo sư giỏi, tâm huyết, không sắp xếp điều hành rước người đến nơi, đưa người về đến chốn như thế thì liệu tôi có cơ may được ưu tiên, được cấp cứu và sống sót đến ngày hôm nay.
Nói về sự sống, chết tôi cũng thấy rõ trong khu 1 trường thời bác Đường. Mọi người quan tâm nhau rất tình người, khi bất cứ ai công tác trong trường, đã về hưu ở nhà trong hay ngoài khu tập thể, gia đình người nhà đang sống trong khu 1, khu 2 mất thì ở bảng thông báo trường đều có tin buồn, lịch viếng thăm, qui định mặc đồ, ngày giờ địa điểm tập trung để có xe trường đi đưa rước. Từ nhỏ đến lớn, không ít người ở thế hệ của tôi ( 7X, 8X) đã chứng kiến đám ma hoặc đi thắp nhang cho người đã khuất trong khu 1, người cao tuổi, thanh niên, người trẻ đều có. Tôi thấy không khí u buồn, trầm lắng, mọi người lịch sự, trầm lắng như trong đám ma ở nước Úc mà tôi chứng kiến. Tôi cũng nghe đọc điếu văn và nghe tiếng sụt sịt khi trong điếu văn có nhắc đến những gì người đã khuất đã làm và người còn sống vẫn còn nhớ. Thế hệ tôi biết thế nào mất mát của người xung quanh, bạn bè, đồng nghiệp vì được Ba Mẹ chở đi viếng thăm đám ma, thắp nhang những người từng gặp hằng ngày và theo xe trường ra nghĩa trang. Mọi người đều chờ đợi đến khi mọi việc kết thúc và ra về, ít ai quan tâm đến công việc, chậm trễ kinh doanh mà ai cũng nghĩ “ nghĩa tử là nghĩa tận”. Cũng như bao đứa con nít, tôi thường nghe kể chuyện ma và sợ ma nhưng khi đứng trước huyệt mộ, thấy người lớn khóc, tôi cũng lặng lẽ rơi nước mắt, không phải vì tôi bắt chước mà tôi thấy sau khi mỗi người bỏ 1 nắm đất, nắm cát xuống huyệt, rồi người ta lấp cát lên là lúc tôi hiểu người ta sẽ ở luôn dưới đó và tôi không còn gặp mặt được nữa.
Khi bác Đường hết nhiệm kỳ, ra đường ai gặp cũng cúi đầu chào thành kính và hay nhắc về Thầy Đường. Mọi người nhớ về 1 thời qui cũ nề nếp, ai nghiên cứu tốt, làm việc tốt thì lương cao, ai cũng đủ sống, đời sống văn hóa tinh thần được phát triển khi bác làm hiệu trưởng. Bác vẫn công tác tại trường, vẫn quan sát và có ý kiến những điều không hay, không đẹp, trái thuần phong mỹ tục Việt Nam với Ban giám hiệu đương nhiệm. Tôi nhớ khi tôi học đại học, Ba tôi có về kể tôi nghe những chuyện bác gửi đơn kiến nghị trường không cho treo băng rôn quảng cáo băng vệ sinh Kotex khi họ tài trợ cuộc thi người mẫu học đường học sinh phổ thông và mượn hội trường Rùa của trường để tổ chức. Ba con tôi hoàn toàn nhất trí, cái gì là chuyện vệ sinh, kín đáo mà trương lên trong trường đại học thì còn gì là thuần phong, mỹ tục người Việt, dạy dỗ nghiên cứu ai. Ở Úc là xứ tự do, khi treo quảng cáo viagra cho đàn ông, người ta cũng lên tiếng, bàn cãi rồi cũng treo ở chỗ thật cao, ở xa lộ, không gần trường học. tránh xa tầm mắt trẻ con. Thầy Cô tôi ở Úc nói trường học không thể là nơi quảng cáo chuyện riêng tư, ai có làm thì dán thông báo nhỏ ở cột, bệnh viện không treo pano áp phích giới thiệu thuốc vì những điều đó là biểu hiện của quảng cáo và làm người học, người bệnh tin, làm theo. Rồi chuyện Ba tôi kể bác Đường gửi thư không đồng ý cho bán quán café ở trung tâm học liệu với ban giám hiệu. Ba tôi và tôi nói chuyện với nhau, rồi thấy đúng, nơi giảng đường nghiên cứu học tập, bộ mặt của trường thì không thể có cảnh quán café người phì phèo thuốc, người gác chân lên ghế, cười giỡn như ngoài chợ được. Mới đây tôi cũng biết bác đã gửi đơn kiến nghị cảnh sát giao thông gỡ những pano, áp phích giáo dục luật giao thông ở khu 2. Bao nhiêu chuyện mà tôi tai nghe, mắt thấy đó làm tôi nể phục, quý trọng bác Đường, một người lãnh đạo có tầm nhìn và có cái tâm chuẩn mực văn hóa Việt Nam. Sống cùng với nhân viên, làm việc với nhân viên, lắng nghe nhân viên, truyền đạt những gì mới mẻ cho nhân viên rất thuyết phục, có tình có lý, không vụ lợi gì gia đình. Người ta không nghe những gì lãnh đạo nói, hứa, dạy bảo giáo điều, người ta chỉ nhìn những gì lãnh đạo làm, thực hiện có trước sau như một không, người ta có được nhìn nhận, tôn trọng, thanh thản, tâm an không.
Bây giờ ở tuổi này, chưa già nhưng cũng không còn teen, đúc kết những gì tôi thấy, so sánh ở trường học và trường đời, ở Việt Nam và ở phương Tây thì bác Đường xứng đáng là người lãnh đạo toàn tài, nhân nghĩa và ảnh hưởng lớn đến cách nhìn, cách sống của những ai đã biết, làm việc với bác. Đối với mọi người trải qua thời bác, vàng bạc chắc chắn không làm họ hạnh phúc mà họ hạnh phúc khi được phát triển đầy đủ về thể chất ( phần con) , thanh thản bình yên ở tâm hồn ( phần người). Ở gia đình tôi, Ba Mẹ tôi vẫn nhắc về với lòng thành kính, biết ơn và trân trọng; Thầy Cô đồng nghiệp tôi vẫn còn hồi tưởng và khen ngợi, những đứa trẻ con ở thế hệ tôi không sợ khó khăn, không coi trọng đồng tiền mà trọng nhân nghĩa, học trò tôi cũng biết về bác qua chuyện kể của những Thầy Cô khác của họ. Trong 1 trường đại học mà khi hỏi từ giáo sư nghiên cứu, người làm việc chung đến tài xế, người gác cổng, người làm culi như Ba tôi mà ai cũng khen, gặp lại bác ở ngoài đường người ta ngả nón mũ, cúi chào thì chắc hẳn bác Đường chính là người đã đem đến niềm vui, hạnh phúc và ở mãi trong lòng họ. Có 1 người bạn cùng tuổi của tôi đã viết “Có những người mà nếu nhìn lại không ai có thể phủ nhận những thành quả mà họ đã làm được cho cộng đồng của họ, cái tâm và tài năng của họ có sức ảnh hưởng và lan truyền không chỉ là ở một thế hệ, nhưng tiếc là không ai 'viết' về họ cả, đương nhiên là những người như vậy, họ sống vì người khác nhiều hơn bản thân họ nên họ không bận tâm đến việc ai viết về họ, ca ngợi hay ghi nhận họ, nhưng N nghĩ con cháu đời sau cần biết là có một con người như thế.” Và hôm nay tôi chỉ xin chia sẻ với những anh chị em thế hệ tôi, đã từng 1 thời lớn lên ở đại học khu 1, bạn bè tôi, học trò tôi là ở Cần Thơ đã có 1 người lãnh đạo mẫu mực, có tâm có tầm và biết học hỏi cái hay cái đẹp từ phương Tây để áp dụng nhưng vẫn giữ đúng thuần phong mỹ tục Việt Nam như thế.
@ Mai Đinh
Những đứa trẻ con chúng tôi ( thế hệ 7X, 8X) được đi tham quan ở Cao Lãnh, Đồng Tháp vào mùa hè 06/1990
Gia đình giáo viên, công nhân viên trường Đại học Cần Thơ đi tham quan Đà Lạt hè tháng 06/1991
No comments:
Post a Comment